Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 2018 yılı dataları baz alınarak hazırlanan ve İnsani Gelişme Endeksi, Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi, Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi ile Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’ni içeren “İnsani Gelişme Raporu 2019” yayınlandı.
ÜLKELERİN RESMİ İSTATİSTİK BİLGİLERİNE NAZARAN HAZIRLANIYOR
Ülkelerin resmi istatistik kurumlarından elde edilen bilgiler ışığında hazırlanan endekslerden İnsani Gelişme Endeksi, uzun ve sağlıklı ömür, bilgiye erişim ile kabul edilebilir bir ömür standardı üzere 3 temel boyutta ortalama insani gelişme seviyesinin uzun vadeli takibi sonucunda oluşturuluyor.
LİSTENİN EN ÜSTÜNDE NORVEÇ VAR
Dünyada en çok bilinen kalkınma göstergelerinden biri olan endekse nazaran; yeni jenerasyon eşitsizlikler, eğitim, teknoloji ve iklim değişikliği bahislerinin etrafında şekilleniyor. İnsani Gelişme Endeksi’nde 0,954’lük kıymetle Norveç birinci sırada yer aldı ve tepedeki yerini korudu. Bu ülkeyi, 0,946’lık kıymetle İsviçre, 0,942’lik bedelle İrlanda, 0,939’luk pahayla Almanya ve Çin’in Hong Kong Özel İdari Bölgesi izledi.
NİJERYA LİSTEDE EN ALT SIRADA YER ALDI
Geçen yıl kaydettikleri İnsani Gelişme Endeksi bedeliyle listenin en altında yer alan ülkeler ise 0,377’lik bedelle Nijer, 0,381’lik bedelle Orta Afrika Cumhuriyeti, 0,401’lik bedelle Çad, 0,413’lük bedelle Güney Sudan ve 0,423’lük pahayla Burundi olarak sıralandı.
TÜRKİYE DERECE ATLADI
Türkiye’nin 2018’deki İnsani Gelişme Endeksi kıymeti 0,806 olarak hesaplandı. Bu pahayla Türkiye, 189 ülke ortasında 59’uncu oldu ve birinci defa “çok yüksek insani gelişme“ kategorisinde yer aldı. Türkiye, bir evvelki listede 64’üncü olmuş ve “yüksek insani gelişme” kategorisine girmişti. Bu periyotta, en yüksek insani gelişme kategorisindeki ülkelerin ortalama endeks bedeli 0,892, Avrupa ve Orta Asya ülkelerinin ortalama endeks kıymeti ise 0,779 olarak hesaplandı.
TÜRKİYE SON 28 YILDA BÜYÜK GELİŞME GÖSTERDİ
İnsani gelişmedeki ilerlemenin ölçütü olan endekste, Türkiye son 28 yılda değerli bir gelişme gösterdi. Türkiye’nin 1990’da 0,579 olarak hesaplanan endeks kıymeti, geçen yıl 0,806’ya çıkarak toplamda yüzde 39,4’lük artış gösterdi. Türkiye’de 1990-2018 devrinde beklenen ömür mühleti 13.2 yıl, ortalama tahsil mühleti 3.1 yıl ve beklenen tahsil müddeti 7.5 yıl arttı. Ülkede kişi başına brüt ulusal gelir tıpkı devirde yaklaşık yüzde 122,1 yükseldi. İnsani gelişme dağılımındaki eşitsizlikten arındırılmış endekste ise Türkiye’nin kıymeti boyut endekslerinin dağılımındaki eşitsizliğe bağlı olarak yüzde 16,2’lik bir kayıpla 0,675’e düştü.
Çok Yüksek İnsani Gelişme Endeksi kıymetine sahip ülkelerin eşitsizlik nedeniyle kaybı ortalama yüzde 10,7 olurken, Avrupa ve Orta Asya’da bu oran yüzde 11,7 olarak kaydedildi.
TÜRKİYE CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİNDE 66’NCI SIRADA YER ALDI
Raporda, üreme sıhhati, bayanın güçlendirilmesi ve ekonomik faaliyetler alanlarında cinsiyete dayalı eşitsizliklere ait bulguların yer aldığı Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi de açıklandı. Bayan ve erkek kazanımları ortasındaki eşitsizliklerin insani gelişmede yarattığı kaybı ortaya koyan endekse nazaran; Türkiye, 2018’de 0,305’lik bedelle 162 ülke ortasında 66’ncı sırada yer aldı.
