Neredeyse her hafta sonu binlerce göstericinin polisle karşı karşıya geldiği olaylar son haftalarda memleketler arası toplumun takviyesini alırken, bu durum Çin hükümetinde ise protestolara karşı telaffuz ve aksiyon değişikliğine neden oldu.
Hong Kong mahallî meclisine birinci olarak nisanda gelen, hatalıların Çin’e, Makao Özel İdari Bölgesi’ne ve Tayvan’a iadesini kolaylaştıran tasarı, bölgede yansılara yol açtı. Tasarıya karşı bölgenin aşikâr cadde ve yollarında başlayan şovlar, geçen haftalarda Hong Kong Milletlerarası Havalimanı’na sıçradı.
Protestoların ne kadar süreceği ve nasıl sonuçlanacağı belirsizliğini korurken, şovların karşısında geri adım atmayan Çin merkezi hükümeti ve lokal hükümetin, protestoları durdurmak için nasıl bir sisteme başvuracağı milletlerarası toplumun merak konusu oldu.
Bu kapsamda AA muhabirinin yaptığı derlemeye nazaran, tasarının başlangıç noktası, göstericilerin talepleri, Çin merkezi hükümeti ve Hong Kong mahallî hükümetinin tutumuna ait 5 soru ve karşılıkları şöyle:
1- Hatalıların Çin’e iadesi tasarısına karşı yürütülen ve üçüncü ayına giren protesto şovlarının kaynağı nedir?
Hong Kong’daki göstericilerin geniş çaplı protestoları, hatalıların Çin’e, Makao Özel İdari Bölgesi’ne ve Tayvan’a iadesi tasarısına karşı haziranda başladı. Hong Konglu 20 yaşındaki gencin, geçen yıl martta Tayvan’a birlikte seyahate gittiği kız arkadaşını öldürmesi ve sonrasında Tayvan makamlarının katil zanlısını Hong Kong’dan istemesi sonucunda ortaya çıktı.
Tayvan ile iade mutabakatı bulunmayan Hong Kong bu tasarıyla Tayvan, Makao ve Çin’e cinayet başta olmak üzere ağır kriminal hatalıların iadesini amaçlıyor. Kelam konusu tasarı, 3 Nisan’da Hong Kong mahallî meclisine sunuldu, lakin ek revizeler gerek görülmesi nedeniyle geçmedi.
Hong Kong’da göstericilerin tasarıya itirazının altında ise daha evvel Hong Kong mahallî meclisinde delegelerin yemin metnine müdahale eden, Çin ulusal marşı ve bayrağına hürmet gösterilmesini sağlamak hedefiyle kanun çıkaran Pekin idaresinin, tasarının içeriğini bölgedeki siyasi muhalifleri de içerecek halde genişletebileceği telaşı yatıyor.
Protestocular, tasarının büsbütün iptalini sağlayarak Hong Kong’daki siyasi muhaliflerin Çin’e iadesinin önünü kesmeye çalıştıklarını savunuyor.
2- Hong Kong toplumunun protestolara bakış açısı ve göstericilerin talepleri nedir?
Suçluların iadesi tasarısının Hong Kong mahallî meclisine sunulmasından evvel küçük sayılarda başlayan fakat hafta sonları sayıları önemli biçimde artan protestocular, son olarak Hong Kong Milletlerarası Havalimanı’nı amaç aldı.
Gösterilerde, sayıları yüz bin ile bir milyon ortasında değişen protestocuların, nüfusu 7.4 milyona ulaşan Hong Kong’da, bölgenin yedide birini oluşturduğu görülüyor. Son aylarda bilhassa beyaz yakalıların da vakit zaman şovlarda bulunması, şovlara halk ve idari bölge idaresinden de dayanağın olduğunu gözler önüne seriyor.
Hong Kong hükümetine ve polis gücüne dayanak veren kent sakinlerinin kimileri ise vakit zaman sokakları dolduruyor.
Bu açıdan Hong Kong toplumunun, “siyasi görüş açısından iki kutuplu bir yapıya hakikat gittiği” anlaşılıyor.
Protestocular, son olarak Hong Kong Milletlerarası Havalimanı’nda dağıttıkları bildiride, “Tasarı geri çekilmeli, Hong Kong Baş Yöneticisi istifa etmeli, hükümet protestoları ‘isyan’ olarak sınıflandırmaktan vazgeçmeli, polisin hareketlerine yönelik tam bağımsız bir soruşturma yapılmalı, şovlarda gözaltına alınan herkes ön şartsız özgür bırakılmalı” şeklindeki taleplerini 5 husus olarak sıraladı.
Ancak bu talepler, şimdi mahallî hükümet tarafından kabul görmüş değil. Hong Kong Baş Yöneticisi Carrie Lam, hafta içinde yaptığı açıklamada, şovların sona ermesinden sonra diyalog sürecinin başlayabileceğini açıklamıştı.
3- Çin’in, Hong Kong’daki protestolara karşı askeri bir müdahalede bulunması mümkün mü, bunun tüzel boyutu nedir?
Hong Kong’un 1997’de İngiltere’den Çin’e zamanında bölgede, Çin Halk Kurtuluş Ordusu Hong Kong Garnizonu kuruldu. Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun, merkezi Guangdong eyaletindeki Güney Saha Komutanlığı’na bağlı faaliyet gösteren garnizonun 5 bin civarında çalışanı bulunduğu iddia ediliyor.
Çin’in, Hong Kong Özel İdari Bölgesi’ne muhtemel bir müdahalesi, Çin merkezi hükümetince 1996’da çıkarılan Çin Halk Kurtuluş Ordusu Hong Kong’a Asker Konuşlandırma Kanunu’na nazaran gelişme kaydedecek.
Bu kanuna nazaran, Pekin hükümetinin Hong Kong’a asker sevk edebilmesi için öncelikle Hong Kong mahallî hükümetinin merkezi hükümetten talepte bulunması gerekiyor. Merkezi hükümetin de bu talebi onaylaması ve harekete geçmesi icap ediyor.
Askeri müdahalenin bu açıdan türel istikameti, Hong Kong hükümetinin talebine nazaran işleyecek olmasının yanı sıra Pekin hükümetinin dünyanın gözü önünde “Doğu’nun İncisi” biçiminde bilinen, memleketler arası finans merkezi olarak görülen bir bölgeye yapacağı müdahaleyle ülkenin dünya genelindeki imajını ne derece şekillendireceğini hesap etmesi gerekiyor.
Ayrıca, “Çin, 1 Ekim Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 70’inci yılı kutlamalarını Hong Kong’daki protestoların gölgesinde geçirebilmeye tahammül edebilir mi?” sorusu ortaya çıkıyor. Bu açıdan Hong Kong’daki protestolara askeri müdahale Çin’in hem kendi içinde hem de milletlerarası toplumun gözünde vereceği değerli bir imtihan olacak.
4- Hazirandan bu yana yürütülen protestoların bilançosu nedir?
Bölgede üçüncü ayına giren protestolara ait Hong Kong yetkililerince paylaşılan son datalara nazaran, 700’den fazla gösterici gözaltına alınırken 6 gösterici tutuklandı, 2 ana kara vatandaşı önemli halde yaralandı. Hong Kong polisinin göstericilere müdahalesinde kullandığı plastik mermiler kimi göstericileri kör etti.
Hong Kong’da son birkaç günde olaylar piyasaları önemli formda etkilerken protestolar yüzünden Hong Kong Milletlerarası Havalimanı’nın işleyişi iki gün art geriye aksadı. Pazartesi tüm uçuşlar, salı günü de gidiş seferleri iptal edildi. Günlük bin civarında uçuşun yapıldığı havalimanı, geçen yıl 75 milyon yolcuya hizmet vermişti.
5- Çin hükümetinin, Hong Kong’un hududuna gönderdiği zırhlı araçlar ve güvenlik güçleriyle yaptığı tatbikatların gayesi ne?
Uluslararası toplumun hafızasında 1989’da Tiananmın Meydanı’nda göstericilere karşılık yaptığı sert müdahalelerle olumsuz bir imaj bırakan Pekin idaresi, olayların son günlerde ağırlaşmasıyla Hong Kong’a hudut kenti Şıncın’a çok sayıda zırhlı araç ve üstü kapalı askeri kamyonlar sevk etti.
Geçen haftalarda 12 bin polisle kentte isyanla gayret ve toplumsal istikrarı muhafazaya yönelik tatbikatlar da icra edildi. Öte yandan Çin’de polis teşkilatının bağlı bulunduğu Çin Kamu Güvenliği Bakanlığınca ülke genelinde kamu güvenliği sistemlerine 2019-2022’yi kapsayan toplumsal ve siyasi istikrarı muhafazaya yönelik tatbikatlar düzenlemesi talimatı verildi. Hong Kong’da şovlara yaklaşım Pekin hükümetinde son vakitlerde önemli değişiklik gösterdi. Birinci başta olaylara “radikal göstericilerin isyanı” tarifini yapan hükümet, son hafta yaptığı açıklamalarda ise şovları “terör gibisi eylem” formunda nitelendirdi.
Ayrıca ülkenin resmi medyası olarak vakit zaman hükümetin görüşünü yansıtan gazeteler Şıncın’a yapılan askeri sevkiyat ve tatbikatların göstericilere “uyarı” olduğunu yazdı.
Gelişmelere bakıldığında merkezi hükümetin göstericilere ve memleketler arası topluma karşı bakış açısını değiştirdiği, olaylara askeri bir müdahalenin yapılabileceği bildirisini verdiği ve tavrını artık “psikolojik savaş”a nazaran konumlandırdığı anlaşılıyor.
